نقش کنگره در اقدامات برجامی بایدن

به گزارش راهبرد معاصر؛ قرار است مقامات ایران و ایالات متحده در وین با یکدیگر دیدار و در مورد چگونگی بازگشت هر دو کشور به برجام مذاکره کنند. تصمیم پیش بینی شده برای ملاقات در وین روز جمعه در طی یک نشست مجازی بین ایران و مقامات نمایندگان باقی مانده امضا کنندگان برجام (چین، روسیه، انگلیس، فرانسه و آلمان) اتخاذ شد. سپس اتحادیه اروپا بیانیه ای منتشر و تصریح کرد: «مشارکت کنندگان توافق کردند که كه هفته آینده كمسیون مشترك در وین را از سر بگیرند تا اقدامات لغو تحریم ها و اجرای تعهدات هسته ای از طریق برگزاری جلسات گروه های كارشناسی مربوطه به وضوح مورد بررسی قرار گیرند».

ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده در اظهاراتی گفت: «مذاکرات یک گام سالم رو به جلو است اما دستیابی به موفقیت فوری را پیش بینی نمی کنیم زیرا بحث های دشواری در پیش است». محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران هدف این مذاکرات را «نهایی کردن سریع برداشتن تحریم و اقدامات هسته‌ای برای رفع هماهنگ همه تحریم‌ها و سپس توقف اقدامات جبرانی از طرف ایران» دانست اما گفت ایران و آمریکا در وین مستقیم گفتگو نخواهند کرد.

اما اکنون سوال مهم این است که آیا دو دشمن اصلی می توانند از طریق واسطه ها و بر روی نقشه راه برای هماهنگ سازی گام های مورد نیاز برای احیای توافق بین المللی مذاکره کنند؟ این شامل لغو کلیه تحریم های اعمال شده از سال 2018 توسط ایالات متحده و کاهش فعالیت برنامه هسته ای غیرنظامی ایران به محدودیت های تعیین شده در برجام است. این مسئله به خودی خود یک امتیاز است که ایران حاضر شده در مذاکرات وین شرکت کند؛ در حالی که تحریم های اقتصادی و محدودیت های بانکی ایالات متحده همچنان برقرار هستند. سوال اصلی این است که آیا دولت بایدن نیز در برابر فشار داخلی به ویژه از سوی کنگره، بازگشت به توافق اولیه را قبول خواهد کرد یا اینکه خواستار توافق سختگیرانه ای در زمینه خاتمه بخشی به برنامه موشکی و سیاست های منطقه ای می شود که برای تهران قابل قبول نیست.

بنابراین این تنها بخشی از مشکل است. کاربرد تحریم ها یکی از ابزارهای اصلی سیاست خارجی ایالات متحده بوده است و لغو کلیه تحریم ها علیه ایران تنها به زمان نیاز دارد. این تحریم ها توسط دفتر کنترل دارایی های خارجی (OFAC) وزارت خزانه داری که تحریم های ایران را کنترل می کند اجرا می شود. با نظارت كنگره، هدف اعلامی دفتر کنترل دارایی های خارجی، در راستای اهداف امنیت ملی و منطقه ای، استفاده از انسداد دارایی ها و محدودیت های تجاری برای مهار ایران در منطقه است. دولت بایدن فقط می تواند به طور موقت از این تحریم چشم پوشی کند یا آن را لغو کند. برای این اتفاق، هنوز باید از کنگره مجوز بگیرد. دولت بایدن همچنین تاکید کرده که تحریم های مربوط به فعالیت های منطقه ای ایران، حقوق بشر و برنامه موشکی همچنان پابرجا خواهد بود.

در نتیجه، پس از گفتگوهای هفته آینده، اگر بایدن و دولت او به دنبال لغو تحریم ها باشد، برای آنها آسان نخواهد بود. بایدن تمایل خود را برای پیوستن مجدد به توافق هسته ای 2015 اعلام کرده است، اما این ممکن است به دلیل کنگره و سایر عوامل چالش برانگیز باشد. در همین حال، ایران همچنین خواستار شرایط مطلوب تری برای بازگشت به برجام، از جمله لغو فوری تمام تحریم ها شده است. اما دولت بایدن در لغو تحریم ها با موانع سیاسی داخلی روبرو است که باید برطرف شود. در واقع این به معنای این است که اگر کنگره که تحت فشار داخلی گروه های لابی ضد ایران است خواهان تحریم باشد؛ ایالات متحده همیشه می تواند تحریم ها را علیه ایران اعمال کند. این یک پدیده ی جدید نیست. بر اساس طرح موسوم به «قانون بازنگری توافق هسته ای ایران 2015»، کنگره در ایجاد محدودیت بر توانایی دولت در لغو تحریم ها نقش تعیین کننده ای دارد. کنگره همیشه از این نقش استقبال می کند و اکنون می تواند پیامی را که دولت بایدن با توجه به لغو تحریم ها به ایران ارسال کرده، پیچیده سازد.

در فضای کنونی، با وجود پیشرفت های دیپلماتیک در وین، در مورد اعمال تحریم های اقتصادی علیه منابع مالی مورد نیاز ایران برای حمایت از برنامه موشکی و فعالیت های منطقه ای اجماع شدیدی در کنگره وجود دارد. کنگره مطمئناً فیل موجود در اتاق است و رسیدگی به این مشکل مانند همه مسائل ادعای حمایت ایران از اقدامات برخی گروه ها در غرب آسیا، سوابق ضعیف حقوق بشر، برنامه توسعه موشک بالستیک و نقش این کشور در برخی مسائل منطقه قابل حل نخواهد بود رویکرد منسجم تر کنگره می تواند به چگونگی ارسال سیگنال به دولت بایدن به ایران کمک کند. همه اینها به شدت نشان می دهد که یک کنگره جسورانه می تواند تلاش ها برای دستیابی به توافق جدید در وین را که به نفع صلح منطقه ای و امنیت جهانی است، پیچیده سازد.